Kenali Tuan Haji Mohd Khair bin Haji Mohd Taib, Tokoh Falak Terbilang Negara
Tuan Haji Mohd Khair bin Haji Mohd Taib, seorang tokoh falak syarie yang terkenal di Malaysia, telah meninggalkan kesan yang mendalam dalam bidang astronomi Islam. Dikenali sebagai “Tolok Falak Negeri Perak,” beliau memiliki keupayaan luar biasa untuk mengingati dan mengira nombor-nombor dalam pengiraan falak sehingga 12 digit tanpa perlu membuat sebarang catatan.
Kehebatan ini menjadikannya seorang ahli falak yang disegani dan dihormati. Antara sumbangan terbesar beliau ialah koleksi manuskrip dan bahan falak yang disimpan di Arkib Negara Malaysia, Negeri Perak, yang merangkumi pelbagai aspek penting dalam ilmu falak seperti penentuan arah kiblat, waktu solat, permulaan bulan Ramadhan dan Syawal, serta waktu berbuka puasa dan imsak.
Kehidupan Awal dan Pendidikan
Tuan Haji Mohd Khair dilahirkan pada 8 September 1922 di Kampung Bakar Bata, kira-kira 3 kilometer dari Alor Setar, Kedah. Minatnya terhadap ilmu falak mula terserlah sejak kecil lagi. Beliau memulakan pendidikan formal di Madrasah al-Hamidiah, Limbung Kapal, pada tahun 1936.
Di sana, beliau berguru dengan Ku Arifin, seorang tokoh yang mahir dalam kaedah pengiraan waktu solat. Kemudian, beliau melanjutkan pengajian di Ma’had Mahmud, Kedah, di mana beliau mempelajari ilmu falak syarie dan penggunaan Rubu’ Mujayyab, sebuah alat tradisional yang digunakan untuk pengiraan falak.
Beliau tidak berhenti di situ. Tuan Haji Mohd Khair terus menimba ilmu di al-Mahsyur, Pulau Pinang, dan kemudiannya berguru dengan Muhammad Tahir bin Syeikh Muhammad bin Ahmad Jalaluddin di Kuala Kangsar.
Gurunya ini, yang pernah menuntut ilmu falak di Universiti Al-Azhar, Mesir, memberikan beliau sebuah peti besi yang mengandungi pelbagai peralatan falak sebagai simbol kepercayaan dan penghargaan terhadap minat dan bakat beliau. Selain itu, beliau juga belajar secara sambilan di Sekolah Agama Idrisiah, Bukit Chandan, Kuala Kangsar.
Sumbangan dalam Bidang Falak Syarie
Tuan Haji Mohd Khair bukan sahaja seorang pelajar yang tekun, tetapi juga seorang pendidik yang berdedikasi. Bersama sahabat karibnya, Haji Salleh Shamsuddin, beliau mengumpul dan mengajar 15 hingga 20 pelajar yang berminat mendalami ilmu falak. Dengan kerjasama Tuan Guru Haji Yahya Junid, pengasas Madrasah al-Taufiqiyah, beliau turut mengajar ilmu falak di madrasah tersebut.
Buku-buku rujukan utama beliau termasuk karya tulisan tangan Muhammad Tahir bin Syeikh Muhammad bin Ahmad Jalaluddin, Nautical Almanac yang diterbitkan di England, dan beberapa buku berbahasa Arab.
Pada tahun 1978, kerajaan Malaysia menghantar beliau ke persidangan falakiah di Istanbul, Turki. Persidangan ini dihadiri oleh tokoh-tokoh falak dari seluruh dunia, termasuk Datuk Syeikh Abdul Mohsin, Mufti Wilayah Persekutuan, dan Profesor Abdul Hamid Tahir dari Universiti Teknologi Malaysia.
Hasil daripada persidangan ini, beliau berjaya membawa pulang satu penemuan penting: ijtimak matahari dan bulan tidak kurang dari 8 jam sebelum ghurub matahari. Penemuan ini akhirnya diterima sebagai salah satu kriteria kenampakan hilal dalam penentuan awal bulan Hijriah.
Peranan dalam Pendidikan dan Penyelidikan
Pada tahun yang sama, beliau dilantik oleh Institut Dakwah (INDAH), Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM), untuk menyiapkan modul kuliah dan memberikan kuliah ilmu falak kepada pegawai kerajaan, orang awam, dan pelajar. Modul tersebut merangkumi pelbagai aspek penting dalam ilmu falak syarie, termasuk pengenalan ilmu falak, nas-nas naqliah, penentuan tarikh, pengiraan waktu solat, penentuan arah kiblat, pengiraan hilal, penentuan gerhana, dan astronomi fizikal.
Pada 6 Oktober 1981, Tuan Haji Mohd Khair dilantik secara rasmi sebagai Karyawan Tamu di Jabatan Syariah, Fakulti Pengajian Islam, Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM). Tugas beliau termasuk membimbing pelajar dan pensyarah dalam menentukan waktu solat, kenampakan hilal, dan penentuan arah kiblat. Beliau juga menghasilkan karya-karya penting dalam bidang falak syarie dan menyusun kalendar Islam.
Penubuhan Persatuan Falak Syarie Malaysia
Pada 22-24 Januari 1982, dalam Seminar Falak Syarie anjuran Jabatan Syariah, Fakulti Pengajian Islam, UKM, Tuan Haji Mohd Khair membentangkan kertas kerja bertajuk “Perkembangan Ilmu Falak Syarie Selepas Zaman Rasulullah SAW.” Dalam seminar tersebut, beliau mencadangkan penubuhan Persatuan Falak Syarie Malaysia untuk mengumpulkan semua pakar dan peminat ilmu falak.
Cadangan ini akhirnya menjadi kenyataan pada 7 Oktober 1983, apabila persatuan tersebut ditubuhkan di Dewan Kuliah II, Fakulti Pengajian Islam, UKM. Beliau dilantik sebagai penasihat persatuan tersebut.
Warisan yang Kekal
Tuan Haji Mohd Khair meninggal dunia pada 28 Oktober 1989 di Hospital Ipoh akibat penyakit barah. Jenazah beliau dikebumikan di Tanah Perkuburan Islam Rapat Jaya, Gunung Rapat. Walaupun beliau telah pergi, sumbangan dan warisannya dalam bidang falak syarie terus hidup melalui karya-karya beliau, pelajar-pelajar yang dididiknya, dan institusi-institusi yang beliau bina.
Tuan Haji Mohd Khair bin Haji Mohd Taib bukan sekadar seorang ahli falak, tetapi juga seorang pendidik, penulis, dan pemikir yang berjaya mengintegrasikan ilmu falak dengan keperluan umat Islam moden. Kehebatan beliau dalam mengira dan mengingati nombor-nombor kompleks, serta dedikasinya dalam menyebarkan ilmu falak, menjadikan beliau seorang tokoh yang tidak dapat dilupakan dalam sejarah astronomi Islam di Malaysia.
Rujukan :
- Arkib Negara Malaysia Negeri Perak
