Menurut cerita rakyat tempatan, nama Lumut atau nama asalnya adalah Tanah Merah dibuka oleh Raja Ungku Busu pada abad ke-17. Serangan lanun ke atas bandar persisir air itu menyebabkan anak raja dari Selangor itu lari meninggalkan Tanah Merah.
Selepas beberapa tahun membuka Lumut, baginda serta pengikutnya telah diserang oleh lanun. Oleh yang demikian, Tanah Merah tinggal terbiar tidak didiami orang.
Sungguh pun begitu, makam baginda tidak diketahui dimana lokasinya tetapi namanya masih tinggal menjadi kenangan iaitu Bukit Engku Busu yang terletak di belakang bandar Lumut sekarang.
Melihat kembali sejarah awal Tanah Melayu, kapal wap berulang-alik antara Pulau Pinang dan Lumut digunakan untuk mengedarkan surat dan bahan keperluan. Kapal yang sama membawa balik bahan mentah hasil bumi dari Perak ke Pulau Pinang sebelum dieksport ke negara Barat.
Lumut memainkan peranan penting sebagai pintu masuk pendatang Cina untuk bekerja di lombong bijih timah di sekitar Perak. Antara pendatang terawal termasuk Cina Methodist yang membuka penempatan di Setiawan.
Lumut kini berada di bawah pentadbiran daerah Manjong yang merupakan nama baru bagi daerah Dinding. Bandar ini terletak kira-kira 84km ke selatan bandaraya Ipoh, ibu negeri Perak.
Pada 16 Febuari 1935, di Bandar Tanah Merah iaitu kini namanya Lumut telah berlaku istiadat menandatangani penyerahan daerah Dinding kepada kerajaan Negeri Perak dan bersemperna dengan peristiwa itu Tanah Merah diganti namanya dengan Bandar Lumut.
Dan bagi memperingati peristiwa tersebut Masjid Al-Adly telah dibina di bandar Lumut sebagai melambangkan tanda kesyukuran atas penyerahan jajahan Dinding kepada kerajaan Negeri Perak.
Kini, bandar kecil itu bertukar wajah dengan pembinaan Lumut Waterfront, projek pembangunan bersepadu untuk membangunkan kawasan persisir pantai Lumut.
Projek meliputi kawasan seluas 36.25 hektar bernilai RM80 juta ini telah siap pada 2010. Kini Lumut kian popular sebagai medium untuk ke Pulau Pangkor.