YBhg. Dato’ Dr Afifi Al-Akiti, tokoh ilmuan kelahiran Perak yang kini menjawat jawatan sebagai Kuwait Fellow di Oxford Centre for Islamic Studies, tampil membicarakan peranan penting tahkim atau arbitrasi dalam tradisi Islam dalam sesi eksklusif anjuran Asian International Arbitration Centre (AIAC). Dalam sesi bertajuk “Reviving the Spirit of Arbitration: Bridging Tradition and Modernity in Islamic Legal Thought”, beliau mengajak hadirin menelusuri warisan hukum Islam yang berupaya menjadi jambatan antara dunia tradisi dan sistem perundangan moden.
Kandungan
Menyorot Kembali Konsep Tahkim dalam Islam
Menurut Dr Afifi, dalam dunia perundangan hari ini, arbitrasi dianggap sebagai sebahagian daripada penyelesaian pertikaian alternatif (ADR). Namun, dalam Islam, konsep ini telah lama wujud di bawah istilah “tahkim” dan menjadi sebahagian daripada ajaran al-Quran, khususnya dalam Surah an-Nisa ayat 35.
Beliau menyatakan bahawa tahkim ialah kontrak sukarela antara dua pihak yang berselisih, dan mereka bersama memilih seorang hakam atau mediator yang diyakini adil. Hakam ini bukan sahaja mendengar kedua-dua pihak tetapi memberikan keputusan yang mengikat jika disepakati. Inilah asas keadilan dalam penyelesaian sengketa menurut Islam.
Contoh Sejarah: Nabi Muhammad SAW sebagai Hakam
Dr Afifi mengangkat semula kisah Nabi Muhammad SAW sebelum dilantik menjadi rasul, ketika baginda diminta menyelesaikan pertikaian antara puak Quraisy tentang siapa yang berhak meletakkan Hajar Aswad. Penyelesaian yang baginda cadangkan memperlihatkan keadilan, kebijaksanaan dan penerimaan semua pihak, asas kepada tahkim Islam.
Dalam contoh ini, baginda bertindak sebagai pihak ketiga yang neutral, disegani dan dipercayai, dan berjaya menyatukan keempat-empat puak melalui pendekatan yang inklusif. Ini membuktikan bahawa tahkim Islam mengangkat nilai musyawarah dan konsensus sebagai asas utama.
Kelebihan Arbitrasi Islam Berbanding Litigasi Biasa
Dr Afifi menegaskan bahawa antara kelebihan tahkim Islam ialah:
- Pihak berselisih boleh memilih sendiri hakim atau hakam mereka
- Proses lebih cepat berbanding litigasi biasa
- Jaminan kerahsiaan lebih terpelihara
Beliau memberi contoh kisah Khalifah Umar al-Khattab yang menerima keputusan arbitrator walaupun melibatkan dirinya sebagai pihak. Ini menunjukkan keikhlasan dalam mencari keadilan dan integriti sistem tahkim Islam.
Pengajaran dari Sejarah Politik Islam
Dr Afifi juga menyentuh tentang peristiwa konflik antara Khalifah Ali dan Mu’awiyah, di mana proses tahkim dilakukan secara terbuka untuk mengelakkan perang saudara yang berpanjangan. Meskipun hasilnya mencetuskan perbezaan politik besar dalam sejarah Islam, proses tahkim itu sendiri menunjukkan usaha penyelesaian berasaskan prinsip syariah dan muafakat.
Menurut beliau, penyelesaian muktamad sebenarnya datang daripada Hasan, cucu Nabi SAW yang mengambil langkah damai dan menyerahkan kekuasaan kepada Mu’awiyah demi kestabilan umat. Ini antara manifestasi tertinggi tahkim dalam skala kenegaraan.
Tahkim sebagai Penyelesaian Alternatif Kontemporari
Dalam sesi tersebut, Dr Afifi menyeru agar pusat arbitrasi Islam masa kini seperti AIAC dan OIC Arbitration Centre mengekalkan DNA tahkim yang sebenar. Ia bukan sekadar prosedur teknikal, tetapi satu ibadah ke arah keadilan, keikhlasan dan penyatuan.
Sekiranya nilai asal ini diketepikan, misalnya tidak bebas memilih hakam, proses menjadi terlalu lama, atau terlalu terbuka maka hilanglah roh tahkim yang Islam perjuangkan.
Menjulang Tradisi dalam Arus Moden
Dr Afifi mengajak kita semua untuk kembali merenung ayat agung dalam Surah an-Nisa ayat 35, sebagai panduan menyelesaikan konflik dengan penuh hikmah. Menurut beliau, sistem arbitrasi Islam mempunyai potensi untuk menjadi alternatif utama dalam dunia moden, jika dilaksana mengikut semangat asalnya.
Sebagai anak jati Perak yang kini membawa nama negara ke persada antarabangsa, penyampaian beliau di AIAC adalah bukti bahawa tradisi intelektual Islam masih relevan dan berdaya saing dalam menjawab cabaran semasa.
